Schaduwonderwijs: slecht voor leerling en docent

Deze Blog van mij is sinds 13 maart 2018 ook te lezen op www.leraar.nl

Graag wil ik reageren op de stelling: ‘Schaduwonderwijs vergroot de ongelijkheid in het onderwijs’. Naar mijn mening is dat zeer zeker het geval, anders dan wellicht bedoeld. Schaduwonderwijs zorgt dat leerlingen en docenten ten onrechte worden beperkt in hun ontwikkel-mogelijkheden.

Even recapituleren

Op 30 oktober 2017 werd het onderzoeksrapport “Licht op schaduwonderwijs” gepresenteerd. Hierin stond:

  • Dat 1 op de 3 leerlingen maakt gebruik van schaduwonderwijs en er ongeveer 235 miljoen euro aan wordt besteed;
  • Dit zijn voornamelijk havo/vwo-leerlingen van ho(o)g(er) opgeleide ouders;
  • Motieven voor deelname zijn: te weinig individuele aandacht in de klas, nuttige naschoolse opvang, hogere scores voor het examen en ontevredenheid over de onderwijskwaliteit.

Mijn stelling

Op korte termijn lijkt schaduwonderwijs winst op te leveren: de leerling haalt immers een voldoende maar op de lange(re) termijn is het volgens mij schadelijk voor zowel de docent als de leerling.

Waarom? Leerlingen leren niet zelf de verantwoordelijkheid en regie voor hun eigen doen en laten te nemen en worden niet gestimuleerd tot actief leren en vragen stellen. Daarnaast ondermijnt schaduwonderwijs de professionaliteit van de docenten.

Bij mij in de klas

In mijn klas zitten – globaal – drie typen leerlingen die schaduwonderwijs volgen. Waarom is schaduwonderwijs uiteindelijk niet goed voor hen?

  1. De clown in de klas. Deze leerling is gedurende de lessen altijd bezig met iets anders, heeft huiswerk niet in orde, maakt geen aantekeningen en bij uitleg is hij met zijn gedachten elders. Het aanbieden van schaduwonderwijs aan deze leerling geeft de leerling het signaal dat zijn gedrag wordt beloond of in ieder geval wordt getolereerd. Het repareren van de gemiste lessen wordt door de ouders betaald en de leerling leert geen eigen verantwoordelijkheid te nemen voor zijn clowneske gedrag in de klas. Als deze leerling naar het hoger onderwijs doorstroomt, belemmert dit gebrek aan zelfstandig functioneren hem in het afmaken van zijn opleiding.
  1. De stille leerling. Deze leerling let op en doet passief mee met de lessen, maar is om verschillende redenen beperkt in staat om interactie aan te gaan met medeleerlingen of docenten. Op de ouderavond komt zo’n leerling met zijn ouders en dan wordt door de ouders vaak gezegd: “Hij begrijpt het niet”. Waarop de docent dan antwoordt: “Hij heeft het hele schooljaar nog niet één keer een vraag gesteld”. Schaduwonderwijs voor een dergelijke leerling leidt ertoe dat hij nooit de vaardigheid ontwikkelt om voor zichzelf op te komen, zijn mond open te doen in een groep, zich niet te schamen voor wat hij weet en wie hij is. Een leerling niet in de gelegenheid stellen deze vaardigheden te ontwikkelen, dat schaadt uiteindelijk de persoonsvorming van de leerling.
  1. De leerling die niet op het goede niveau zit. Dit vind ik de lastigste want waarom zou je een leerling tegenhouden die met alle legitieme hulpmiddelen het maximale uit zichzelf wil halen? Toch ben ik ook in dit geval geen voorstander van schaduwonderwijs. Ik zie leerlingen die zich ongezond een slag in de rondte werken, toetsen ontduiken, faalangst ontwikkelen en nog veel meer ellende om een middelbareschooldiploma van een bepaald niveau te halen. Heel triest is dat, wetende dat zij een vervolgopleiding van dat niveau nooit gaan halen. Ik zou het “maximale uit jezelf halen” bij voorkeur niet koppelen aan het studieniveau, maar aan het mogen zijn wie je bent – jezelf maximaal kennen.

Veel ouders kiezen voor huiswerkbegeleiding als nuttige naschoolse opvang. Ook deze vorm van schaduwonderwijs ontneemt leerlingen de mogelijkheid om te groeien in zelfstandigheid en autonomie en te ontdekken wat hun eigen intrinsieke motivatie nu eigenlijk is.

Docent en schaduwonderwijs

Veel ouders kiezen vanwege de onderwijskwaliteit voor schaduwonderwijs. Ervan uit gaande dat docenten ook mensen zijn, kan het voorkomen dat een leerling bij een docent zit die nog ontwikkelpunten heeft. Door de leerling naar het schaduwonderwijs te sturen, wordt de lerende docent zijn ontwikkelpunten ontnomen. En dat komt op de langere termijn de onderwijskwaliteit niet ten goede. Een gemiste kans dus voor het algehele onderwijsniveau. Als de leerling er met de betreffende docent niet uitkomt ga dan met elkaar in gesprek, en niet naar het schaduwonderwijs.

Conclusie

Naar mijn mening leidt het schaduwonderwijs zeker tot ongelijkheid en dan wel in de zin dat 1 op de 3 leerlingen de kans wordt ontnomen om te groeien in persoonlijkheid, zelfstandigheid en autonomie.

Voor de docent leidt het ertoe dat hij wordt ondermijnd in zijn professionaliteit, als didacticus, als pedagoog, als expert en als coach.

Het zou mooi zijn als de 235 miljoen euro, die ouders nu aan het schaduwonderwijs uitgeven, naar de scholen gaat om zo het onderwijs verder te verbeteren. Het is zeker zo dat het onderwijs altijd nog beter kan. Daar werken we voor en daar werken we aan!!

*daar waar ‘hij’ staat kan ook ‘zij’ worden gelezen.

 

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *